O poder dos libros

Miguel-Anxo Murado
Miguel-Anxo Murado LIBRO DE HORAS

OPINIÓN

25 oct 2014 . Actualizado a las 05:00 h.

No seu momento pareceume unha anécdota sacada das páxinas de Cen anos de soidade. Fora eu desde Meira ata o Pedregal de Irimia pedaleando para ler un anaco a carón do nacemento do Miño, e perdérame logo á volta. Como ía moita calor, parei nunha casa a pedir un vaso de auga e preguntar a dirección. Unha señora pasoume para a cociña onde durmían dous cans enormes. Falei con ela un anaco, a clásica conversa xenealóxica. Ao chegar a un punto deu unha palmada: «Xa sei quen es» dixo; para engadir cun ton sombrío: «Un parente teu foi a desgraza desta aldea». Os cans acordaron de golpe e quedáronseme mirando. Polo visto, na década de 1930 o meu avó pasara por alí facendo campaña electoral. Era avogado e levaba consigo unha edición dun «libro de leis», supoño que o Código Civil. O caso é que o deixara esquecido na casa na que parara, e os da casa -que era a que estaba xusto do outro lado do camiño- quedaran co libro e lerano. A partir de aí empezaran a poñerlles preitos a todos os veciños, o que conduciu a unha espiral de conflitos de propiedade, odios familiares e rancores eternos. «Aínda non nos falamos», concluíu a señora. Velaí un exemplo do poder dos libros. O texto legal convertérase na mazá da discordia dunha aldea galega igual que naquela película surafricana, Os deuses deben estar tolos, onde unha botella de Coca-Cola caída por azar dun avión acababa desestabilizando unha tribo de bosquimáns. A serpe no Edén. Ou iso era polo menos o que recollía o folclore local.

Lémbrome agora daquela historia ao ler a peripecia dese turista norteamericano, de nome Jeffrey Fowle, que acaban de indultar en Corea do Norte grazas á mediación do presidente Obama. As autoridades norcoreanas metérano preso porque na última noite que ía pasar no país deixara un exemplar da Biblia na habitación do hotel -outras versións di que foi nun club nocturno. O home, predicador evanxélico, tiña a esperanza de que, sementando este único exemplar, por así dicilo, algún día volvería a Corea do Norte e encontraría o país milagrosamente convertido ao cristianismo.

Eu diría que isto é ter unha confianza excesiva no poder dos libros, e sobre todo en que os libros van ter o efecto que un espera, que é se cadra unha inxenuidade maior. «Un libro, un só, pode cambiar o mundo», dicía hai pouco a Premio Nobel da Paz deste ano, a novísima Malala Yousafzai, sen reparar, quizais, en que o integrismo coránico contra o que ela loita en Paquistán é en certo modo o produto dun libro -ou da maneira de lelo, se se quere. Non son os libros, senón os lectores os que determinan o poder dun texto, e en moitos casos estes son precisamente os lectores que non o entenderon ben. Se Corea do Norte é como é, isto débese entre outras cousas ás consignas e os libros únicos. Quen sabe se a este señor Fowle, caso de ter éxito, non lle acabaría pasando como a min no rural de Lugo: que ao volver anos máis tarde a Piongiang se atopase cunha desfeita por culpa da súa iniciativa. Non, un só libro non pode cambiar o mundo; polo menos non para ben. A clave é que teñen que ser moitos e moi distintos. E aínda así non hai garantías.

Chegados a este punto gustaríame poder rematar o artigo cun colofón no que me dou conta de súpeto que aquel día na aldea eu tamén levaba un libro, e que o deixara esquecido sobre a mesa da cociña daquela señora. Pero sería inventar. O único que podo dicir é que despois de tanto pensar nese posible final, si que é certo que xa non estou seguro de se o esquecín ou non. Sobre todo, levo toda a tarde dándolle voltas a que libro sería.