Botamos en falta a Isaac Díaz Pardo. Un ano despois da súa despedida, máncanos a súa ausencia. Faino cunha mágoa difusa, inaprensible, de difícil diagnóstico e de imposible tratamento, que non se combate con analxésicos e outras drogas químicas. A medio camiño entre o desacougo e o arrepío que invaden ao explorador de terreos inhóspitos cando, de súpeto, se decata de que desapareceron do seu lado o compañeiro e o guía.
Dóenos a amputación. Aflíxenos o baleiro. Esa caste de dor que observei en miña nai, quen leva tempo prostrada na cama. Perdeu unha perna hai algúns meses. O pé podrecíalle, o tormento era insufrible mesmo para unha muller endurecida na forxa da emigración e os médicos aconsellaron amputar a extremidade por riba do xeonllo para frear o avance da gangrena. Ela aceptou, coma sempre, con resignación. Cando a visitei o outro día para despedirmos o ano e lle preguntei como andaba, só me respondeu: «Dóeme a perna que me cortaron».
Eu oírao dicir. A síndrome do membro fantasma, dis que lle chaman. Seica o cerebro mantén unha caixa do correo reservada para recibir as mensaxes do náufrago, sen decatarse de que o navegante, coma o amante do Noiturno de Curros, xaz no fondo do mar. E mentres non cancela aquel espazo de esperanza, mentres a antena continúa recibindo o sinal, a dor segue a rillar no membro que xa non existe. Non sei.
Logo de que a gadaña nos amputara a Isaac, o amigo Víctor Freixanes pediume un traballo sobre o «emprendedor» de Sargadelos para a revista Grial. Definino daquela como un compoñedor dos ósos dislocados de Galicia. Un ensamblador de pezas heteroxéneas, algunhas delas extraviadas no faiado da memoria, que intentaba darlle forma e feitura propia a un país en construción. Un refacedor da historia, empeñado en restablecer os vínculos entre utilidade e cultura, con selo galego e vocación universal. Que porfiaba, teimudamente, por lograr a osmose enriquecedora entre capital material e capital simbólico, economía e identidade, tradición e modernidade, o poema a Roi Xordo e a última técnica industrial. Un xigante en fol pequeno que, cos fíos máis diversos, puntada a puntada, se dedicou a coser as bastas do país.
Isaac Díaz Pardo foise sen rematar a obra. Os materiais de construción -as ribeiras verdecidas ou o sistema financeiro, a lingua para comunicármonos ou a fábrica para gañarmos o pan, o canto do cuco ou o forno cerámico- andan hoxe ciscados polo chan. Agardando a outro home providencial que bote man deles e, de paso, nos arrinque dos ósos da alma a síndrome do membro amputado.