Este xornalista publicou a principios do século XX o semanario local «Faro-Miño»
18 oct 2016 . Actualizado a las 12:44 h.Os ecos afogados das fichas de dominó sobre o sufrido mármore branco das mesas na sociedade Círculo do Recreo apáganse en 1868. La Tertulia inaugura en 1900 o baleiro asociativo e cultural de principios do século XX nas Terras de Asma. No seu interior, o chantadino Jesús Fernández González saca o seu estilógrafo e nun pequeno caderno de notas esboza ante unha cunca de café as ideas para fundar un xornal local: Riberas de Chantada. Jesús Fernández González converteríase pouco despois en activista do deputado conservador Francisco Javier García de Leaniz Arias de Quiroga. Na mesma época, o escritor e xornalista José Costa Figueiras daríalle a réplica desde o semanario Faro-Miño, látego de caciques e deputados cuneros como Leaniz.
O aspirante conservador a Cortes polo distrito de Chantada gaña as eleccións na lexislatura de 1907 a 1910 e o alcalde Julio Guerra Díaz Varela informa o 25 de maio de 1907 que «o digno e celoso deputado a Cortes por este distrito D. Francisco Javier García de Leaniz Arias de Quiroga, pensa facer neste verán unha visita a esta vila con obxecto de decatarse persoalmente das necesidades do país a fin de remedialas, polo cal era necesario dispensarlle algún obsequio á súa chegada e o Concello na súa vista acorda: facultar ao Sr. Alcalde para que utilizando a partida destinada para gastos imprevistos no orzamento, dispoña como lle suxira o seu recoñecido celo e ilustración os festexos e obsequios que crea pertinentes».
Unha foto do rei enmarcada
O deputado envía en novembro de 1907 unha fotografía enmarcada do rei Alfonso XII para colocala no Concello e visitaría Chantada o 21 de setembro de 1908. Ao Concello custoulle 100 pesetas, cun cargo a conta da partida de imprevistos «relativo aos gastos orixinados a consecuencia da serenata con que se obsequiou ao deputado».
O 15 de febreiro de 1908 o alcalde de Chantada, Julio Guerra, non podía estar máis xubiloso coa notificación do deputado a Cortes Leaniz, xa que «despois de praticar activas xestións e de vencer obstáculos case insuperables que se lle presentaron para o logro das súas aspiracións, que son sempre as dos seus representados, conseguiu do Goberno de S.M. consignase nos orzamentos do Estado cantidade suficiente para a construción da igrexa parroquial desta vila, acordándose xa poxar para o corrente ano obras por valor de 8.000 pesetas, caso o cal demostrou unha vez máis que as súas palabras son as dun cumprido cabaleiro e que as súas promesas se trocan pronto en realidades».
Julio Guerra opina que o «representante xenuíno do municipio estaba no deber de mostrar ao Sr. García de Leaniz o agradecemento de que o país lle é debedor, non só polo antedito, nin que tamén por outros moitos servizos que leva prestados, entre os que merecen citarse os traballos que realizou e realiza para que canto antes se dea comezo ás obras do cuarto tramo da estrada de Monforte a Lalín por esta vila, cuxa vía de comunicación será de verdadeira arteria de vida para toda a comarca».
Aparece «Faro-Miño»
O semanario Faro-Miño -con formato saba (32,5x43,5 cm.) a catro columnas e catro páxinas-, custaba dez céntimos o número solto e cincuenta a subscrición. Desde a redacción e administración na rúa do Comercio número 2, o seu fundador e director José Costa Figueiras imprimía con numerosos colaboradores o rostro indignado ante política clientelista e de padroado, especialmente a comarcal e municipal.
En primeira páxina describe a situación política do distrito e os costumes pouco éticos dos representantes en Cortes, con deputados descoñecidos, tachándoa dunha enfermidade crónica «difícil de combater cando o centralismo oficial pesa sobre nós dunha maneira abafadora».
Piropos como «coleópteros peores que a lagosta» ou «malas artes de rastrero» son utilizadas satiricamente en Faro-Miño. Indicando que «nestas localidades en que todo se converte en sustancia, facendo da tinta fina industria beneficiosa: nesta singular vila que non ten outra vida que a que lle dá o litixio civil ou a causa criminal; en que non hai máis obreiros que os que emborronan o papel selado, espremendo o mollo do incauto e pleitista labrego galego, que se alimenta con pan negro, dorme en modesta vivenda e pasa amarga e angustiosa vida, fácil é con algo de alento e protección ministerial, facer de persoa con só propalar a socorrida especie de que nun peto ten ao ministro da Gobernación e no outro ao xuíz de primeira instancia, ao municipal e aos esbirros e corchetes».
O cacique sevillano
No seu primeiro número, destacan algúns establecementos comerciais, como o de Francisco Costa e Ramón Blanco, onde «foi tanta a xente que acudiu en demanda de exemplares que houbo de verse precisada a formar cola, o mesmo que nos establecementos de crédito, nos días de máis traballo, mentres durou o prazo para trocar os duros sevillanos. Notábase en todos os aspectos e desprendíase, ademais, dos comentarios do público, a impaciencia que Chantada en pleno sente porque chegue o día en que poida trocar tamén por outro de máis lei o cacique sevillano que o fado nos deparou».
Naquel primeiro número Faro-Miño prometía ser «máis que un xornal de batalla, un lazo de unión para todos aqueles que ven en grave perigo os intereses xerais do país coa continuación do actual cacique transeúnte á fronte da dirección da política chantadina. Nós haberemos de corresponder á confianza que se nos dispensa, sen reparar en sacrificios e sen que nos arredren as ridículas bravatas da media ducia escasa de bandullos ao trote que rodean ao bo señor que lles dá o pan de cada día».
A redacción aspiraba «a convencer ao deputado Sr. García de Leaniz e á rexión enteira de que o pobo de Chantada non tolera xefaturas advenedizas, nin está disposto a continuar gardando un silencio que puidese cualificarse de suicida ente as tropelías e desmáns de catro señores que aspiran a comer do común e soñan cunha existencia regalada».
Cara a cara co alcalde
En agosto de 1908, José Costa subiu decido as pétreas escaleiras da casa consistorial. Quería presentar persoalmente na alcaldía os tres exemplares de Faro-Miño que ordenaba a Lei de Imprenta, e ninguén entre o persoal quixo estampar o selo municipal. Avisado o alcalde, «para realizar tan delicada e augusta operación mecánica, acudiu inmediatamente, denotando no seu aspecto a coraxe que traía escondida. E tan pronto como divisou Faro-Miño, arrebatou un número e púxose a devorar o contido das súas columnas».
O director pediu que selase un exemplar e o alcalde, «con trémulo acento, contestou: ‘Teño que decatarme antes de dar a autorización’. José Costa saíu á rúa para buscar algún medio que acreditase que cumprira coa alcaldía e unha vez satisfeito o seu obxectivo, volveu ás oficinas». Pero xa entón o alcalde, «que non tivera tempo material tan sequera para ler a primeira plana do xornal, mellor aconsellado, fíxolle entrega dun dos exemplares estampado».
Primeiro exemplar e un fillo
Ás poucas horas de saír da imprenta La Popular de Ourense o semanario Faro-Miño (na foto, a portada do segundo número), o promotor da publicación foi pai. «A distinguida esposa do noso compañeiro deu a luz un robusto infante. O neno foi apadriñado «pola distinguida señora Dna. Carmen Figueiras e o seu fillo D. Alfredo Costa, avoa e tío paterno do catecúmeno que, feito cristián recibiu os nomes de Antonio Alfredo José».
Folletíns de amor en galego e novelas de emigrantes
Precursor e hábil compoñedor de frases, a Jesús Fernández González apóiao economicamente o Concello en 1901 para que a imprenta cuspa a súa primeira obra literaria, titulada Prosa de la Vida. A última publicación sería en 1925 na revista coruñesa Lar co conto folletinesco en galego Antón Piruleiro. Como son os contos do Grorioso, onde describe o amor entre Carmeliña de Outeiro e Antón de Mariz.
José Costa Figueiras (Toiriz, Pantón, 1880-Chantada, 1955) viviu en Barcelona entre 1903 e 1910, pero o 22 de agosto de 1908 funda en Chantada o semanario Faro-Miño. Autor de La sugestión de América: novela de emigrantes (1919), Las fraguas de la fortuna: aguafuerte de la emigración (1920), ou Los agros de Sureda (1926), emigraría a Buenos Aires en 1912 onde sería redactor do diario La Argentina.
Regresa a Chantada, onde sería oficial terceiro da secretaría do Concello entre 1917 e abril de 1919, marchando á capital madrileña a traballar no xornal El Fígaro. O 1 de xaneiro de 1922 crearía o xornal El Regionalista e en outubro de 1939 mudouse a Madrid para traballar como funcionario na sección de estudos e publicacións do Ministerio de Traballo ata a súa xubilación en 1950.