Claro que vale para todo o curso enteiro, pero a súa etimoloxía explícao: como axudar ao alumno para que se alimente (feed) dos seus propios coñecementos, que, en parte, xa tiña anteriormente (back) e fai falta renovar e aclarar agora? Técnica difícil que vale, por suposto, para todo o curso e que mereceu os mellores estudos dos especialistas.
Non é simplemente un encomio, aínda que o mereza o alumno! Nin tampouco é unha crítica simple: está mal, está ben. Aliméntase do que fixo ben o alumno, tense en conta a súa capacidade de facer ou de entender os obxectivos que se buscan na aprendizaxe dunha materia concreta… Axúdaselle, baseándose na súa experiencia, a analizar os seus pasos anteriores… e a retomar a tarefa e mellorar con iso as súas habilidades e a perfeccionar as ferramentas de aprendizaxe dunha materia concreta.
Se non entende cales son os obxectivos marcados, todo adoita quedar en dicirlle: fai isto e isto… e talvez o faga, sen saber moi ben para que. E non se produce a autorregulación libre, persoal, eficaz da súa propia aprendizaxe.
15 indicadores
O feedback é unha acción difícil, complexa e que esixe un rigor técnico na súa aplicación, pero ten unha eficacia singular e notable porque se converte nun sistema de autorregulación, que é a mellor garantía para unha aprendizaxe autónoma no alumno.
1 Foco. En que debe centrarse a axuda feedback do profesor? En que o alumno sexa consciente da súa tarefa escolar e do produto que ten que lograr. En que o alumno coñeza o proceso de autorregulación persoal que leva consigo a aprendizaxe co fin de que intente conseguilo e saiba pólo en práctica. En que o alumno reflexione e se faga consciente do sentimento que xa ten, ou non, da súa capacidade de aprendizaxe e de onde quere chegar na súa vida.
2 Conciencia do obxectivo de aprendizaxe. Cada tema ten un obxectivo que o alumno debe coñecer con detalle: coñecementos, habilidades, actitudes. Se o alumno non entende o obxectivo, repetirá actividades que non levan garantía de eficacia para mellorar a aprendizaxe. E non saberá explicar por que as fai nin por que é necesario corrixilas ou enfocalas mellor para conseguir o obxectivo.
3 Claridade. O profesor ten que ser moi claro nas súas palabras ou actividades suxeridas, de forma que o alumno entenda e saiba explicar que fai para lograr mellor a súa aprendizaxe. Non buscar a repetición, sen máis, e sen entender o que fai e por que.
4 Operatividade. O profesor indicará e buscará no alumno accións, respostas e comportamentos tanxibles, visibles, que manifestará externamente. Ante eses resultados tanxibles, comprobados, motivarao dicindo frases como «isto vai mellor así»…
5 Aceptación O alumno comunica claramente que fai o seu traballo polo seu convencemento persoal e non porque o di o profesor ou un compañeiro que lle axuda. Acepta e comunica aos demais, cando se lle pregunta, que mellora o seu traballo e consegue mellor o obxectivo. O alumno axuda, talvez, a outros e comproba os resultados, dicíndolles tamén que dos erros tamén se debe aprender, tal como lle pasara a el mesmo.
6 Posibilidade. O profesor comproba que é posible para ese alumno concreto, aínda que teña sido necesario proceder aos poucos e dividindo a tarefa. E comunica ao mesmo alumno e aos demais, se procede, que necesita ter garantía de axuda próxima e repetida para que a autorregulación se consolide.
7 Análise. O profesor demostra coas súas accións e palabras que o feedback necesita unha análise continua, pero non un xuízo ou censura do que o alumno fixo. Supón tamén pór en claro o que funciona ou non funciona aínda.
8Comparación. O feedback leva consigo unha especie de autocomparación: co que un fai, fixo, iría facer, gustaríalle lograr, como e por qué. Non se fixa, sen máis, no que fan outros, aínda que poidan, desde logo, servirlle de estímulo e orientación; pero sabe asimilalo de forma que non queda en imitación repetitiva, senón en comprobación real de por que lle axuda. Aos poucos, integrarao, se lle vale, conforme ao obxectivo e as posibilidades que se marcou sobre un tema concreto ou sistema xeral de aprendizaxe.
9 Modo. O profesor adoita explicar o feedback dunha forma oral, de intervención inmediata, facilitando o diálogo para a súa mellor aprendizaxe. Tamén proporciona, se é aplicable, información escrita, de forma que os alumnos teñan unha fonte de comprensión de termos e accións clave. Pero unha forma importante de explicar o feedback é a demostración directa: facelo, que se vexa, que se imite, que o practiquen os alumnos.
10 Cambio. O profesor advirte, e consegue demostralo, que o feedback non é un recurso para solucionarlle ao alumno a aprendizaxe ou os problemas persoais que atope no proceso, senón pasos para que este solucione persoalmente as súas dificultades e a súa técnica de aprendizaxe.
11 Tempo: inmediato. O feedback é sobre feitos concretos, inmediatos, que funcionan ben ou mal e que necesitan axuda urxente.
n Espera: cando o proceso segue, espera a ver posible autocorrección.
n Momento: o alumno sente que, nese momento, necesita unha axuda especial cando, ademais de non lograr ben a aprendizaxe, nota que o que fai o deixa mal ante os demais e non sabe que facer… Pide axuda: é un bo momento… cando responde á súa petición!
n Práctico: o feedback é práctico xa, ponse a funcionar, vense os efectos positivos, non se trata de algo sobreengadido ao alumno.
n Interior: non lle vén de fóra, aliméntase (feed) das súas propias posibilidades, partindo do que o alumno foi (back) capaz de facer ben.
12 Cantidade. A intensidade de aprendizaxe do feedback depende da importancia do tema. A variedade de pasos distintos adáptase ás posibilidades de cada un, ás posibilidades de comprensión e asimilación do alumno.
13 Audiencia. Feedback para todos, cando algo falla, sexa do nivel que sexa.
14 Soporte e exemplo. Axuda audiovisual e exemplificación de casos concretos e próximos. Coa axuda do profesor e do grupo da mesma clase.
15 Test de control do alumno con «feedback» apreso: que describa, paso a paso, o que non facía correctamente e por que… e que describa, paso a paso, o que vai corrixir e con explicación de por que iso axuda a conseguir o obxectivo.
BIBLIOGRAFÍA
- Brookhart, S. M. (2008): «How to Give Effective Feedback to Your Students».
- Wiggins, Grant: «Seven Keys to Effective Feedback», en «Educational Leadership» (setembro, 2012).
- «The Guardian» (novembro, 2016): «Seven ways to give feedback to your students».
- Weaver, M. R. (2006): «Do students value feedback? Student perceptions of tutor’s written responses», en «Assessment & Evaluation in Higher Education» (volume 31, Iss. 3).