Os vínculos afectivos seguros son fundamentais para un desenvolvemento equilibrado
03 feb 2016 . Actualizado a las 16:36 h.«Foi un neno. Chámase Martín e pesa case 3 quilos e medio. A mamá está cansada pero feliz». Este é a mensaxe que envía Álvaro aos seus amigos apenas uns minutos despois de ter sido pai por primeira vez. Acompáñao cunha foto na que se ve ao bebé tenramente durmido sobre o peito da súa nai, que sorrí emocionada a pesar do esgotamento tras o parto. Nestes momentos, o indefenso bebé está despregando un mecanismo de supervivencia esencial: o apego. A través desta conduta instintiva, o neno busca un lazo afectivo (neste caso coa súa nai, que xa sente ese instinto de protección á súa cría desde o primeiro momento) que lle achegue seguridade, protección e coidados, tanto físicos como emocionais. E é que o afecto xoga un papel fundamental no desenvolvemento do ser humano, tan importante como a alimentación, os coidados físicos ou a protección fronte aos perigos. Martín, como o resto dos bebés, ten unha arma secreta en grao sumo potente coa que atraer aos seus coidadores: o pranto. Con el asegúrase de que lle atendan, dean para comer, arrolen... Non falla. El, a cambio, mostrarase tranquilo ou incluso riseiro cando as súas necesidades se vexan cubertas.
A partir deste primeiro apego, Martín vai ir consolidando lazos afectivos co seu pai, irmáns, avós... transformándoos e manténdoos ao longo de toda a vida, o que lle procurará grandes beneficios para o seu desenvolvemento intelectual, emocional e social.
Con todo, non sempre os bebés conseguen establecer estes vínculos. No caso dos nenos non queridos, abandonados, maltratados... falamos dun trastorno do vínculo. Sen chegar a estes extremos, hoxe en día a falta de tempo para dedicar aos fillos pode debilitar estes lazos afectivos, o que trae múltiples problemas.
En concreto, estas son as consecuencias duns vínculos afectivos débiles ou ausencia de apego firme entre pais e fillos:
1. Os pais teñen dificultades para influír sobre o comportamento dos seus fillos.
2. A comunicación dentro da familia é conflitiva, case inexistente.
3. A forma de actuar dos nenos caracterízase pola desconfianza e o medo, que en ocasións se traduce en condutas agresivas e retadoras.
4. Son nenos con baixa autoestima, que non se senten merecedores do amor incondicional dos seus pais.
5. O seu rendemento intelectual, as súas relacións sociais e o seu benestar persoal vense seriamente afectados.
6. En moitas ocasións repítense os patróns conflitivos no futuro con parellas, fillos...
Pola contra, as vantaxes de establecer uns vínculos afectivos fortes e sans cos fillos:
1. Facilita a influencia dos pais sobre os fillos.
2. Fomenta as habilidades de comunicación interpersoal.
3. Achegan confianza, seguridade nun mesmo e fortaleza.
4. Contribúen a unha autoestima sa.
5. Axuda ao desenvolvemento afectivo, social e intelectual.
6. Fíxanse os alicerces necesarios para futuros vínculos afectivos seguros e sans (amigos, parella, fillos...).
Claves para fortalecer o apego
1 Dedícalle tempo. Pero ten en conta que non é suficiente con estar ao seu lado de corpo presente: hai que buscar momentos para interactuar, compartir tarefas cotiás, xogos, charlas, lecturas, sentimentos...
2 Quérelle... e dillo. Os pais e nais queren aos seus fillos, iso é algo evidente. Pero non sempre o manifestan coa suficiente claridade. Así que dillo con palabras sen cortarte: «Quéroche moitísimo», «Encántame como es», «Que saibas que sempre che apoiarei en todo o que necesites»... Ademais de dicirllo, hai que demostrarllo no día a día, mostrando interese polas súas cousas, preguntando, felicitando, esixindo...
3 Abrázalle, bícalle, faille cóxegas... O contacto físico é unha necesidade biolóxica e psicolóxica fundamental para o ser humano. Os nenos que non foron bicados, acariñados e abrazados polos seus proxenitores tenden a padecer graves trastornos.
4 Escoita o que sente e pensa. Mostra interese polo que che conta, míralle aos ollos, respóndelle. Non lle xulgues demasiado rápido: deixa que exprese as súas emocións e que se senta libre para contar o que lle apeteza. Cando escoitamos aos nosos fillos con aprecio e aceptación, demostrámoslles que nos importan.
5 Practica a empatía. Ninguén mellor que ti coñece ao teu fillo. Aprende a ler as claves emocionais dos seus diferentes estados de ánimo e axúdalle a expresar como se sente. Enfado, rabia, frustración, alegría, excitación? todas as emocións teñen o seu sitio.
6 Se firme cos límites. Fortalecer o vínculo afectivo e mostrarse comprensivo non significa ser brando nin permisivo cos límites educativos. Ao revés, estas liñas invisibles oriéntanlles sobre como deben comportarse e ofrécenlles a seguridade que necesitan para crecer nun ambiente de tenrura e firmeza.
7 Utiliza o sentido do humor. É unha ferramenta moi valiosa que podes utilizar para comunicarte co teu fillo, para rebaixar o nivel de estrés e para resolver conflitos con maior flexibilidade e distanciamento.
Como dixo o comediante Víctor Borge, «o riso é a distancia máis curta entre dúas persoas».
Escuela de padres
? TEMA DO MES: Os vínculos afectivos.
? ETAPA: Educación infantil.
? A FRASE: «Sobreprotexemos no físico pero abandonamos no emocional» (Elsa Punset).
? COMPORTAMENTOS QUE EVITAR: Descoidar a atención afectiva cara aos fillos.
? ALGUNHAS CLAVES: Dedicar tempo, e de calidade, aos fillos.
? PARA SABER MÁIS: «Querendo enténdese a familia. Guía de intervención sobre parentalidade positiva para profesionais». Save the Children (https://goo.gl/I4SWQX)