Tempada de gaivotas

Chamamos biodiversidade a esa extraordinaria diversidade de seres vivos que viste o noso planeta como un traxe de música, cor, aromas, movemento e tamén quietude. Podemos, así, imaxinar as especies como os fíos que se mesturan nese traxe. Fíos de plantas, fungos, animais, liques, protistas, bacterias, arqueas... 

As actuais estimacións falan de que poderían existir entre 5 e 10 millóns de especies diferentes. Ata o momento, a ciencia descubriu e describiu 1,9 millóns. Delas, 1 millón son insectos.

Por suposto, ese traxe (do que a nosa especie, o ser humano, é un fío máis) non é uniforme. Por unhas partes está feito de desertos, por outras de selvas, ou de fondos mariños, campiñas, montañas, marismas... En cada un deses ecosistemas aparecen moitos fíos que faltan no resto. Especies que só viven alí. Iso convérteos en lugares únicos. E non só únicos a nivel planetario, senón tamén xunto á nosa casa. É dicir, para o noso pequeno mundo.

Por iso é tan importante coidar a natureza da nosa contorna máis inmediata. A fin de que o traxe non se encha de demasiados buracos, quen vivimos ao longo e ancho del debemos preocuparnos das nosas zonas máis próximas. Igual que unha tortilla de patacas se come anaco a anaco ata que se acaba, un humidal enteiro desaparece a base de recortar as súas beiras, reencher os seus fondos ou contaminar as súas augas. Pois ben: o mesmo sucede con todas as zonas húmidas da nosa comarca ou país, e con todos os ecosistemas da Terra.

Pero para comprender de verdade a biodiversidade hai que coñecela. E para iso é necesario comprobar persoalmente en que consiste. Hai moitos xeitos de facelo. O mellor é pasear por calquera lugar silvestre no que abonden moitas especies diferentes. Pero non basta con camiñar, claro. Hai que prestar atención a esas especies, e ás súas diferenzas, e a como se entrefían unhas con outras, e nós, os humanos, con elas. É dicir, que debes percorrer eses lugares con curiosidade. Con espírito explorador. Con ganas de aprender. E de deixarte fascinar por canto atopes. 

Outro xeito é prestar especial atención a unha soa familia de especies, con obxecto de descubrir as diferenzas que existen, ás veces moi sutís, entre elas. 

Como Galicia é o mellor lugar de España para observar moitas gaivotas diferentes, e o inverno é o mellor momento do ano para facelo, esta vez imos fixarnos nelas. 

As gaivotas ás veces non teñen moi boa sona. Outras veces simbolizan o noso afán de liberdade. En ocasións concéntranse por miles sobre os vertedoiros, denunciando co seu estrépito o mal que xestionamos os nosos residuos. Pero tamén enchen o mar de brillantes siluetas que parecen bailar entre as ondas máis altas e as rachas de vento. Que sería das paisaxes da nosa costa sen elas?

Como e onde observalas

Observar gaivotas é moi sinxelo. Basta con achegarche a un porto, unha praia ou unha ría, ou a algúns embalses e ríos, buscar por onde andan e prestarlles atención. Uns prismáticos seranche moi útiles para descubrir pequenas diferenzas entre elas. Tes diante túa unha ou varias especies? Hai varias idades na mesma bandada? Recorda: canto máis novos sexan, máis plumas marróns terán. Apunta estes detalles, para que non se che esquezan. E se tes unha cámara, proba a fotografalas. 

Para saber cales son os mellores lugares de Galicia para observar gaivotas e outras aves, e que momento do ano é mellor para facelo, virache moi ben este libro:

•  «Cando ver aves en Galicia». Autores: Antonio Sandoval Rei e Cosme Damián Romay Cousido. Tundra Edicións, 2014.

A súa portada mostra dúas gaivotas de Sabine, unha desas especies que viven mar dentro, e das máis bonitas que existen. Galicia é o mellor lugar de Europa para atopalas máis aló do horizonte mariño. A fotografía é de Pablo Gutiérrez Varga.

Especies máis comúns na comunidade

GAIVOTA PATIAMARELA - GAVIOTA PATIAMARILLA 

É a máis frecuente en todo o litoral e as cidades. Debe o seu nome a esas patas amarelas tan vistosas. A súa poboación urbana aumentou nas últimas décadas grazas ao alimento que poñiamos á súa disposición diariamente en forma de vertedoiros, bolsas do lixo mal pechadas e descartes de pesca nas entradas dos portos. Hoxe en día ata aniña cada primavera en varias cidades do interior. A maior colonia está nas illas Cíes.

GAIVOTÓN - GAVIÓN ATLÁNTICO 

A maior das nosas gaivotas. Os adultos parecen gaivotas sombrías moi grandotas e de ás e plumas case totalmente negras. As súas patas son rosadas. Desde hai uns anos algunhas parellas crían en varias illas e illotes da nosa costa. No inverno veñen ademais ata aquí moitos exemplares oriúndos de países do norte.

GAIVOTA CABECINEGRA - GAVIOTA CABECINEGRA 

Ata hai 25 anos era unha especie moi escasa en Galicia. Hoxe se converteu en habitual en boa parte do noso litoral. É tamén unha gaivota pequena. Os adultos diferéncianse das reidoras porque as súas ás son totalmente brancas (as puntas das ás das reidoras son negras, e por baixo as súas ás son escuras). Este aumento da súa poboación aquí coincide coa aparición de novas colonias de cría nos países baixos, Reino Unido ou Francia. Hai medio século só criaban en Europa do Leste.

GAIVOTA CHORONA - GAVIOTA REIDORA 

É unha gaivota pequena, que na primavera ten a cabeza cor chocolate. No inverno só esa mancha escura xunto ao ollos. As súas patas son vermellas. Vén tamén do norte de Europa, e é moi frecuente en rías.

GAIVOTA ESCURA - GAVIOTA SOMBRÍA 

Diferénciase da patiamarela polas súas ás e dorso dun gris moito máis escuro. Só unhas poucas parellas crían en Galicia, a maioría nas illas Sisargas. A partir do verán e ata o outono chegan desde o norte de Europa (illas Británicas, Islandia, Escandinavia, países baixos...) centenares de miles. Moitas van máis cara ao sur, rumbo ao sur e centro de España, o Mediterráneo ou o norte de África. Outras quedan aquí ata que coa primavera regresan ás súas áreas de cría.

Mozos de gaivota patiamarela e gaivota escura

Os mozos destas dúas especies son moi difíciles de diferenciar. Ata os 4-5 anos aínda lles quedan restos desas plumas marróns e xaspeadas.

«Gaviotas y anillas»

Así se chama o blog de Antonio Gutiérrez, un dos maiores especialistas en gaivotas de Galicia. Nel atoparás cantidade de información achega das gaivotas marcadas con aneis que se ven cada semana aquí e noutros lugares de España. Eses aneis son pequenos tubos de metal ou de cores, cun código específico para cada exemplar. Os ornitólogos póñenllas para coñecer as súas viaxes, canto chegan a vivir e moita outra información.

Así, grazas a Antonio e os seus centos de colaboradores sabemos por exemplo que una das gaivotas máis afectadas pola marea negra do Prestige no 2002 segue viva e tendo poliños cada primavera. Tamén coñecer os mapas das viaxes de moitos exemplares de gaivotas nórdicas que nos visitan no inverno.

Por suposto, ti podes ser un dos colaboradores de Antonio. Si nas túas excursións a ver gaivotas observas ou fotografías algunha cunha destes aneis, envíalle os detalles ao seu blog:

•  www.gaviotasyanillas.blogspot.com

---

---