O director galego presenta a súa premiada película na que documenta a súa emigración a Suecia
15 feb 2019 . Actualizado a las 16:54 h.No 2012, dous anos despois de graduarse, o cineasta Eloy Domínguez Serén (Simes, Meaño, 1985) emigrou a Suecia. A súa descuberta do país e a integración a través da aprendizaxe da lingua centran o seu documental No cow on the ice (Ningunha vaca sobre o xeo), elixida mellor película no pasado festival Play-Doc de Tui e premiada noutros certames como Filmadrid ou L’Alternativa. Hoxe o director estará en Santiago (Numax, 19.50 horas) para presentar o seu filme.
-¿Que foi primeiro, a emigración ou a idea do filme?
-Foi un proceso paralelo. Cando souben que emigraría a Suecia propúxenlle a un bo amigo e excelente cineasta, o arousán Marcos Nine, desenvolver xuntos un proxecto de correspondencia fílmica. Semellante ás cartas dende a emigración das xeracións dos nosos avós. Propuxémonos intercambiar cartas audiovisuais entre Estocolmo e A Coruña, e esta correspondencia mantívose durante algúns meses. Foi unha experiencia magnífica, moi importante para min, mais tivo que interromperse. Daquela eu xa tiña unha grande cantidade de material filmado e rexistrar o meu día a día convertérase nunha actividade vital, necesaria, diría que imprescindíbel, polo que decidín seguir adiante. O resultado, logo de case tres anos, foi este filme.
-A película reflicte os seus progresos co sueco, dende non poder comunicarse a falar con soltura. ¿Que reflexións sacou dese proceso de aprendizaxe?
-A meirande parte da sociedade sueca é bilingüe e un pode desenvolver o seu día a día neste país en inglés, sen ningunha dificultade. Porén, eu sempre digo que se ben un pode vivir en Suecia sen falar sueco, un non pode vivir Suecia sen falar sueco. Ludwig Wittgenstein di: «Os límites da miña linguaxe son os límites do meu mundo». E ese é precisamente o motivo polo que me empeñei en aprender o sueco dende o inicio, porque era consciente de que existían innumerábeis graos de coñecemento e estratos da sociedade sueca aos que eu non tería acceso falando só inglés. Alén diso, talvez o principal motivo foi en realidade emotivo, como animais sociais que somos: a relación que un establece coa poboación local cando un fala o seu propio idioma é sen dúbida moito máis fonda, rica e íntima. É o único xeito de integrarse realmente nunha comunidade, de pasar de ser un visitante a se converter nun veciño máis.
-Tamén filma as súas viaxes entre Suecia e Galicia: ¿a vaca do título é a bisagra entre ambas?
-É curioso, porque o título fai referencia a unha expresión sueca moi idiosincrática e para min moi divertida, que se explica ao final do filme; mais é certo que varios amigos galegos mencionaron expresións galegas semellantes. Xurxo Chirro, por exemplo, dixo que lle lembraba á expresión «outra vaca no millo», aínda que os significados son ben distintos. É certo que no filme hai un segmento galego, filmado no Salnés, de onde eu son. Para min era importante amosar as raíces do personaxe, a súa orixe, para poder comprender mellor a súa situación actual nunha terra tan distinta como é a escandinava.
-Alí traballou na construción e no filme vese un martelo, co seu nome e a palabra «aprendiz» en sueco. ¿É unha metáfora individual pero tamén colectiva?
-É un xogo irónico relacionado, como ben dis, non só co propio idioma sueco (a palabra escrita no martelo procede da xerga propia do mundo da construción) senón tamén coa reaprendizaxe, co feito de que a miña educación universitaria, a miña formación, non serven de moito neste contexto laboral concreto. Teño que volver a aprender, asimilar novos coñecementos. Todos nós somos aprendices permanentes.
-¿Que lle fascinaba de Suecia?
-En realidade, absolutamente todo. O primeiro que chama a atención son probabelmente a espectacularidade da natureza, tan integrada nas propias cidades, e esa luz única do norte, indescriptíbel, extraordinaria en cada estación do ano. Logo está a enerxía propia do lugar, a dinámica, o ritmo, o silencio, o volume, o fluír de voces, de sons, de palabras incomprensíbeis. Tamén chaman a atención, sobre todo para un cidadán do sur de Europa, todas esas facianas de porcelana, de ollos mariños, nariz chata e cabelo louro. Especialmente os cativos. Naturalmente na Suecia de hoxe hai xente con todo tipo de rasgos fisiolóxicos, e existen importantes comunidades de orixe inmigrante, sobre todo de Irán, Iraq, Somalia, a antiga Iugoslavia ou Chile.
-Nunha caixa de libros aparece «Historias de emigrantes», de Neira Vilas. ¿Que cre que diferenciaba a súa emigración da de xeracións anteriores?
-Comparada coa emigración da xeración dos nosos avós, moitos de nós podemos considerarnos privilexiados. Tivemos a fortuna de recibir unha boa educación, moitos de nós mesmo universitaria, e falamos idiomas. Ademais, moitos puidemos mesmo pasar algunha tempada no estranxeiro con anterioridade, no meu caso grazas a becas de estudo. Alén diso, vivimos na era das comunicacións, de Internet e o transporte é moi accesíbel. Todo isto facilita e axiliza extraordinariamente a nosa adaptación a un novo entorno. Considérome moi afortunado, comparado coa xeración que tivo que emigrar nos anos sesenta, por exemplo. Por non falar, abofé, do tempo que lle tocou vivir e das experiencias que tiveron que atravesar os personaxes de Neira Vilas.
-Contra o final da película mantén un diálogo, nun sueco moi competente, no que di que non só aprendeu a lingua senón moitas cousas sobre si mesmo.
-Penso que a experiencia máis importante que tiven foi a que Ryszard Kapucinski define como «o encontro co Outro». Para poder comprender a ese Outro un ten que comprenderse primeiro a si mesmo, porque ese Outro tamén está dentro de cada un de nós. A nosa relación con el modifica o noso propio Eu, irrevocabelmente, porque incorporámolo como parte da nosa identidade. Cando un acepta e asimila isto, o entendemento e o respecto mutuos resultan posíbeis e a relación cun mesmo enriquécese. Calquera persoa que teña vivido no estranxeiro dirache o mesmo: a persoa que marchou nunca é a mesma que a que volveu, se é que algún día volve.