Que un non sexa conservador non quere dicir que, de cando en vez, non obteña certo proveito en volver a vista atrás para saber como pintaban as cousas un día. Poñamos por caso alá polos primeiros anos sesenta, como testemuñaba, a mesma véspera de San Roque, certo xornalista galego que se laiaba de non poder estar, como tantas outras veces, na praza do Campo: «El globo, sostenido desde lo alto de la torre dominicana, se hincha lentamente, y al fin se va por el cielo de agosto, tan poblado de altas estrellas. La muchedumbre asistente a la fiesta se asombra siempre, aun en este tiempo de astronáutica. El globo de Betanzos es como una enorme flor dorada. Viene del misterio y se va a los celestes jardines. Yo he visto tan pocas cosas tan hermosas e imposibles». Dende certo punto de vista, non deixa de reconfortar esa especie de sortilexio (hai quen di que a historia é cíclica) de que alguén, hai xa máis de medio século, sexa quen de riscar non só todos os 16 de agosto pasados, senón tamén, e velaquí o estimulante, boa parte dos que aínda están por chegar. E a «prescrición» do amigo Cunqueiro (nin por un segundo imaxinei saír airoso do empeño da ocultación) coincide abondo coa lectura que todos, dende que temos memoria, adoitamos facer desa noite central das festas patronais da capital das Mariñas: a multitude disputándose ata o derradeiro anaco de empedrado, o globo inchándose devagar ao pé da torre, e a expectación, materializada nese murmurio crecente, apenas silenciado polo repentino chío dunha sirena das atraccións de feira, preparada para desembocar nese estoupido de aplausos cando o aeróstato de todos nós (ás veces esquecemos a procedencia dos fondos que o poñen alá arriba) comeza a subir por riba da torre de San Domingos, disposto a remontar ese ceo cheo de campás que nun anaco, e sempre cunha lentitude unha miga exasperante, se vai encher das luces dos fogos de artificio e do denso fume da pólvora.
É aquí, nas campás e nos fogos de artificio, cando a cidade rompe de sempre e en verdade o seu silencio.
Porque a cerimonia previa sempre foi muda. Nada nos conta Cunqueiro sobre unha banda de música e -moito menos- sobre unha máis ou menos requintada locución por megafonía. En caso contrario... non ía deixar o de Mondoñedo, tan amigo das orquestracións e os barroquismos, constancia escrita deste tipo de «acompañamentos»? E todo isto vén a conto dunha perplexidade que non me abandona dende o 16 de agosto último e talvez polo medo de que a cousa volva repetirse: lembran vostedes que, cando todo estaba disposto a guiarse coma sempre, alguén decidiu acompañar o inchado do globo cunha atronadora música pregravada de corte épico? Que, nun máis ca cuestionable sentido do que é o espectáculo, determinou acompañar o inicio dos traballos de inchado cunha locución máis propia das previas dun partido de fútbol (da Champions League)? Iso, por deixar para outra ocasión a lingua empregada (xa imaxinarán cal) e outras reflexións acerca dos que perden sempre cando a alguén se lle dá por poñer banda sonora ao que non a tiña, nin a precisaba.
Só o direi unha vez: non, non é certo que os cambios sexan sempre para mellor. Agás os que supoñen unha rectificación, claro. Eses contan dobre.