Miña nai queríame poñer outro nome, pero meu padriño levaba unha vida colonizando o mundo co seu: «Se é neno, Ramón; se é nena, Ramona». Das dúas ducias de afillados que tivo, só tres se libraron da súa teima (un par de manuelas e unha ermitas). Eu, que era o neto da casa, estaba sentenciado. Por se non chegaba un nome, engadiron outro. Como era moda nos setenta, saín composto da pía: Ramón Manuel.
Hai uns días andei a fedellar nunha aplicación que ten no seu portal o Instituto Galego de Estatística. Con ela podemos ver a evolución dos nomes ao longo dos últimos cen anos. Así, arredor de 1920 os antropónimos de varón máis frecuentes na comarca de Bergantiños eran, por esta orde: José, Manuel, Jesús, Ramón e Antonio. No caso das mulleres: Carmen, María, Dolores, Josefa e Jesusa. Cincuenta anos máis tarde, os preferidos eran: José Manuel, José Antonio, Juan Carlos, José Luís e José Ramón, para os nenos; e Ana María, María José, María del Carmen, María Isabel e María Carmen para lle poñer ás nenas. A día de hoxe os gustos tamén variaron: Hugo, Manuel, Daniel, Mateo e Adrián; e Noa, Lucía, Sara, Alba e Carla. O de escoller como lle vai chamar o mundo a unha crianza non é doado. Falo por experiencia. A miña muller e máis eu pasamos os embarazos poñendo vetos. Máis que unha cama, a nosa semellaba a sede do comité permanente da ONU. Ao final, o maior leva un moi curto (Roi) e o pequecho un tirando a longo (Martiño).
-Roi? Que nome é ese?
-É un coma outro, diciamos sen gana de entrar en debates.
Gustábanos, non había máis misterios. Sabiamos o que viña enriba. A primeira en disparar foi unha miña tía. Segundo explicou un tanto compunxida, o de Roi traíalle a imaxe dun can (supoño que a asociación mental viría polo de roer). Un veciño emigrado en Suíza preguntou abertamente se non se nos fora un pouco a cabeza elixindo un «nome tan monárquico». Pensaba que sacaramos o de Roi do francés («Rei»). Non deixa de ser curioso como pasan ao ostracismo algúns antropónimos. Ata o século XV, Roi (orixinariamente unha forma apocopada de Rodrigo) era moi común en toda Galicia. Un exemplo é que os tres nomes máis habituais en Ourense en 1454, segundo o censo da época, eran: Johán, Alfonso e Roi (En Portugal Rui segue a ser moi abundante). No caso das mulleres os máis empregados naquela altura eran: Constanza, Tereija e Einés. Nos Séculos Escuros (do XVI ao XVIII), por razóns políticas ben coñecidas, o galego (idioma hexemónico en todos os estratos sociais ata pouco antes) perde a súa condición de lingua administrativa. O castelán, que entra coas novas elites foráneas que desprazan as autóctonas, pasa a ser o único oficial. O cambio tamén se deixa sentir axiña nos nomes.
A todo se acostuma un. Tanto na familia como na veciñanza xa non estraña o de Roi. A única que nunca foi quen de dicilo ben foi miña avoa. Cando o neno naceu, tiña 104 anos e penso que o viviu como unha pequena milagre pola que xa non agardaba. Para ela, por aproximación fonética, Roi era ?Raghoi?. A nós nunca nos pareceu mal. Chamáballo con toda a naturalidade e agarimo do mundo. Poucas semanas antes de morrer, estivo hospitalizada na Coruña. A vida escorría definitivamente. Ao saír da habitación, unha das auxiliares que entrara para mudala informounos de que a paciente deliraba.
-La pobriña está perdiendo la cabeciña completamente... dice que quiere ver a Rajoy.
Saquei o teléfono do peto e entrei. As súas mans calcificadas pola artrose estimaron a pantalla de cristal líquido. No vídeo, Roi intentaba chiscar un ollo con escaso éxito. Rimos os dous. Eu souben que aínda non perderamos a cabeza.