As ermitas de Leiloio

luis giadás

CARBALLO

28 jun 2013 . Actualizado a las 07:00 h.

En 1653, fúndase a capela do glorioso san Antonio de Padua, no Pazo dos Varela, en Pernes, Leiloio, actual Concello de Malpica de Bergantiños. No templo parroquial de Santa María de Leiloio existen, na visita arcebispal de 1741, as capelanías de san José (no lado esquerdo ou do Evanxeo) e de san Pedro (esta última, fundada por Thomas Collazo, en 1711, «con seis misas rezadas y una cantada, el día de san Pedro»).

San Antonio

No ano 1764, o visitador da diocese «halló la hermita (sic) de san Antonio, que el patrono [propietario Varela] la tenga con decencia correspondiente y aseo de purificadores [lenzos para secar o cáliz] y más necesario para celebrar el sacrificio de la misa. Algo indecente (halló la capilla) aunque con bastante renta para su dotación [obsérvese a reprimenda]. Mando que el patrono dentro del término de dos meses a ese día [2 de agosto] dore por adentro el cáliz y patena, haciendo el retablo correspondiente, pues, no lo tiene. Y pasando dicho término, no lo haciendo, concede al párroco secuestro y embargo en los frutos y renta de su dotación, vendiéndolos y de su producto haga componer y poner con la correspondiente decencia de todo lo necesario dicha capilla».

Mais o fidalgo Varela fixo oídos xordos a esta reclamación do arcebispo Bartolomé Rajoy Losada, como o evidencia, 27 anos máis tarde, a visita de 1791: «Hallé (la capilla) faltosa de una porción de fayado (sic) y con la ymagen (sic) del Cristo muy deteriorada y arruinada, que, lejos de llamar la devoción de los fieles, sirve de irrisión a los que la ven. Por tanto, mando se entierre esta imagen por el párroco, que intime al dueño de la capilla (para que) modifique el fayado, según quedó prevenido en la visita pasada, y, observando en ello alguna omisión, el propio cura intimaría a cualquier sacerdote que quiera celebrar en ella, so pena de excomunión no lo haga, sin aquella previa decencia».

San Mauro

En relación coa capela de san Amaro ou san Mauro, que dá nome ao inmenso monte entre Leiloio e Xornes, unha das terras máis antigas do noso planeta (o que os xeólogos denominan fosa blastomilonítica, pero nós somos mellor falados?), os veciños máis vellos da Feira Nova e do Quinteiro lembran escoitar aos seus avós de que alí, nunha encrucillada, erguíase un peto de ánimas, de onde provén o topónimo O Oratorio (como aínda contemplamos estes monumentos preto da capela do Espírito Santo, en Bareango, Barizo, ou preto de O Petón de Tella, camiño vello á ermida -hoxe parroquial- de san Eleuterio ou santo Outelo).

San Amaro

Da próxima capela de san Amaro ninguén fai memoria pero, segundo o Libro de Fábrica número dous, conservado no Arquivo Diocesano de Santiago, aquela existiu: «En la visita de 1741 [sendo o arcebispo Manuel Isidro Orozco Manrique de Lara], halló fundada en la ermita de san Amaro, la capellanía colativa advocación del mismo nombre, por Domingo Varela do Mato, en primero de março (sic) de 1710, ante Francisco Antonio Rodríguez, notario, vecino de San Tirso de Villanueva, con cargo de una misa rezada, cada mes, y una cantada en el día de san Pelayo, que, según costumbre, se dice el tercer día de Pascua de Espíritu Santo, la cual está vacante. Habiendo pedido razón de su cumplimiento expreso son Bernardo Rodríguez de Arijón cuentas dicho de orden de su hermano el patrono, y el cura certificó estar la misa cantada. Dase por cumplida y mediante se halla con poca decencia la ermita, procurará el cura nombrar persona que pida entrega de cosechas para la parroquia y con las limosnas que recogerá y el producto del ferrado de trigo que dejó el patrono de esta fábrica para dicho fin, el cura la repare y componga todo lo necesario».

Bernardo Castiñeira Rodríguez de Arijón, viúvo de María Rodríguez, era, efectivamente, irmán de Juan Antonio, o devandito patrón desta capela e vinculeiro do pazo de Arijón, na parroquia de San Cristobo de Cerqueda. Mais a capela de San Amaro semella xa daquela sentenciada ao abandono definitivo: «En la visita de 1753 [sendo arcebispo o devandito Bartolomé Rajoy Losada], no tiene congrua suficiente [renta mínima para a subsistencia do capelán] la capilla de san Mauro».