Nun dos seus relatos sobre a historia das civilizacións antigas, Mary Beard, a catedrática que este ano mereceu o premio Princesa de Asturias de Ciencias Sociais, conta unha anécdota sobre o grande xeneral macedonio Alexandre Magno, de cando apresou a un pirata que interceptaba todas as súas naves, e na hora de xulgalo ó preguntarlle por que asaltaba os seus barcos o pirata respondeu: «Polo mesmo que ti andas a conquistar o mundo».
Tras esta anécdota a catedrática preséntanos a un xeneral arroutado, insensato, abusón e depravado que para nada era nin tan intelixente nin tan boa persoa como nolo pintan.
Claro que nós, influídos pola historia que nos contaron e por como nola contaron, desde o primeiro momento sinalamos co dedo acusador ó pirata tan só por ser pirata e poñémonos de parte do Magno; á fin, Alexandre xogou cunha vantaxe que lle faltou a aquel nauta de quen nin sabemos o nome: tiña unha lexión de amanuenses que publicaban as súas fazañas revestíndoas de heroicidade e bonhomía (xa daquela), para asegurase de que non se ía falar mal del. Tal foi a propaganda que non faltaron emperadores que o retrataron sobre a súa armadura como hoxe retratamos ó Che ou a Marilyn nas camisetas. Non faltaron militares que o quixeron emular, e ata na interesante novela de Umberto Eco, O Nome da Rosa, o cabalo do prior do convento chámase Bucéfalo, como o de Alexandre.
Creo, sen embargo, que aquela resposta do pirata encerra unha valente acusación que poucas veces ousa dar ninguén, tal vez porque xa sabía que, dixese o que dixese, ía ser condenado a morte. Aquel pirata ben podía responder co de «eu podo arrepentirme e recoñecer que me enganei de inimigo, pero non podo deixar de ser quen son», e a continuación, o grande xeneral podía reciclalo e poñelo ó seu servizo, á fin non serían tan diferentes os métodos que un e outro usaban. Podían fusionarse (diríamos hoxe), sacrificar o capital humano da empresa pequena e poñer ó capitán no consello de dirección de Alexandre, da empresa grande, aínda que tampouco tiña razón de ser xa que unha fusión só é viable cando hai algún mel que chuchar, e Alexandre, coa derrota polas armas, xa llo chuchara todo. Xa a absorbera.
E esa vén sendo a actitude que seguimos vendo en tantos líderes que, amparados pola propaganda con que se adornan, buscan no conflito a resolución dos seus propósitos, eliminar a competencia, sabendo que nunha guerra non hai bos e malos, senón tan só vencedores e vencidos. Primeiro a publicidade propaga as maldades dun rival ata convertelo en adversario, e non hai pegamento social maior ca ter un inimigo común, sexa negro, musulmán ou comunista, e atacalo logo coa máxima de destruír para reconstruír, ó amparo dun populismo irracional cada vez máis estendido nesta era do cemento, onde tras masacrar a todo un país aparecen os albaneis dos vencedores para facer o seu negocio. Pero esa destrución outras veces vai máis aló dos bens materiais, e esténdese ós ideolóxicos e ós culturais, unhas veces para aproveitarse das ideas alleas e outras para aniquilar as cabezas pensantes, para que prevaleza o gusto e a ideoloxía do vencedor.
Así funcionou con Alexandre hai máis de dous mil anos e segue funcionando na actualidade coa expansión da plutocracia. Adiviñade quen son os piratas e os Alexandres de hoxe en día.