Lousame rendeu homenaxe a unha xesta histórica, a do levantamento obreiro de 1936
31 oct 2016 . Actualizado a las 05:00 h.Xullo de 1936. Nos primeiros días do golpe de estado que desencadeou unha sanguinolenta guerra civil no Estado, na freguesía de Vilacoba (Lousame) xestábase un combate pola liberdade. Uns douscentos obreiros de San Fins uníronse para fronte ao avance fascista. Armáronse de valentía e da dinamita que empregaban no traballo nas minas para plantar cara a unhas tropas profesionais equipadas para o combate e con formación militar. Escribíase deste xeito un capítulo épico da historia non moi coñecido e, 80 anos despois, un grupo tivo a ben rescatala da desmemoria en homenaxe a unha xesta esquecida e digna de ser recordada.
O movemento de resistencia da chamada Coluna Sanfins, partiu de Lousame cara A Coruña, formando unha columna de camións e autobuses blindados e cargados con explosivos procedentes da mina. Ao seu paso, foron recrutando a máis combatentes a medida que avanzaban por Noia, Santiago e Ordes.
«A Coluna partía das minas formada por moitos traballadores das mesmas, pero tamén había unha boa parte de labradores que naquel entonces formaba parte do sindicato agrario da CNT», conta Joám Evans Pim, membro da directiva da Sociedade Histórica e Cultura Coluna Sanfins que, xunto co grupo de Memoria Histórica da CNT impulsa un proxecto para recuperar ese pasaxe do pasado recente na comarca.
«Hai moitísimo por sacar á luz», recoñece. Foi o ano pasado cando comezaron a traballar con este empeño e onte, finalmente, poñían unha pedra mestra sobre a que seguir reconstruíndo a historia. Un monumento popular de aproximadamente un metro de altura, en forma de monolito, elaborado polo canteiro Fernando Nantes, foi descuberto diante do que foi o local sindical da CNT no ano 1936 nas minas de San Fins, que tras a guerra pasaría a funcionar como escola.
Acto de lembranza
Este primeiro acto de lembranza completouse cun coloquio, a presentación dun libro sobre a Coluna Sanfins, unha comida campestre e unha ruta literaria polo complexo mineiro. «A nosa intención e que isto non quede nun aco puntual e darlle continuidade nunha romaría que se repita ano tras ano no mes de xullo, coincidindo co aniversario dos feitos», indicou Evans Pim.
Sobre o traballo documenta a historia da resistencia mineira, titulada Breve historia da Coluna Sanfins o representante da asociación lousamiana sinalou que se contou cun importante punto de partida. «Houbo un traballo de investigación moi importante nos anos noventa que fixo e publicou o Xerardo Agrafoxo sobre a historia de Lousame e Noia durante a Guerra Civil e serviu, entre outras cousas, para recoller moitos testemuños de xente que xa non está viva e que de outra forma se haberían perdido», sinala.
Para quen se pregunte como acabou a historia da Coluna Sanfins, seguramente intuirá a estas alturas que non tivo, en boa parte dos casos, un final feliz. A valentía non foi escudo suficiente para os combatentes do movemento de resistencia de Lousame e a súa comarca. Moitos deles acabaron presos, cando non represaliados, perseguidos ou mortos. Tanto os mineiros protagonistas da xesta como a propia veciñanza do concello foron vítimas dunha brutal represión nos meses posteriores.
Algúns dos que conseguiron pasar á zona republicana, acabarían formando parte de outros batallóns de renome que lembran os libros de historia. Para outros, a saída foi o exilio. Pero o certo e que o seu papel na Coluna axudou a cubrir a retagarda da xente que fuxía polo porto de Muros.