Esta é a primeira vez que escribo un texto para ser lido en público. De feito convén matizar o anteriormente dito: esta é a primeira vez que un texto meu vai ser lido en público lonxe das catro paredes dunha aula universitaria, e desta vez nin sequera vai ser por min. Por iso quero agradecer en primeiro lugar a meu irmán, que é quen agora mesmo está lendo estas palabras, que me dé voz neste acto a pesar da distancia que del agora me separa.
Quero darlle as grazas tamén a Bernardo pola súa consideración e xenerosidade ao nos permitir ser actores secundarios na tarde de hoxe. Por suposto tamén quero dar as grazas a Tamara polo esforzo, a tenacidade, a empatía e a dedicación dos que fixo acopio para escribir este libro; por non deixar que o ocorrido caiga no esquecemento; e tamén por nos permitir ser partícipes dos feitos aos membros das xeracións posteriores. Moitas grazas.
Como ben dixen, non vivín os feitos que xiraron arredor do Casón. Colléronme un pouco a desmán, pois non nacín até o 90. No febreiro do 91, cando tiña só cinco meses, meu avó e miña avoa, unha das moitas familias afectadas polos sucesos, tiveron que abandonar Burela e poñer de novo rumbo a Madrid, a súa terra. Eu fun medrando sen saber moi ben por que non os podía ter aquí comigo todos os días como moitos outros rapaces e rapazas; mais bon, a chegada do verán daba paso a un rencontro máis que esperado que o compensaba de sobra, pois sempre ía pasar unha tempada con eles. Non lle faría xustiza se non dixese que meu avó foi quizáis o meu primeiro mestre: con el aprendín sobre o día a día, sobre cinema e fútbol, e tamén sobre condutas, actitudes, bromas e risos. Foi un mestre fabuloso, sen lugar a dúbidas.
Inquedanzas
Co paso dos anos, sendo xa adolescente, comecei a sentir inquedanzas por saber quen era eu e de onde proviña. Polo tanto acudín a miña nai con preguntas illadas de cando en vez sobre a súa infancia e a dos seus catro irmáns aló onde meu avó tivese que establecerse para sacar adiante a súa familia: ora en Guinea Ecuatorial, ora no Sáhara; ora en Madrid, ora en Burela. Por suposto o buque con bandeira de Panamá foi mencionado máis dunha vez. Mais se algo caracteriza a xuventude ademais da curiosidade é a inconstancia, e cando a primeira resultaba satisfeita dedicábame a outras tarefas. Con todo, dúas cousas quedáronme ben claras: para ela meu avó foi tamén un importante mestre, evidentemente nun grao superior que para min; e tamén que en todo aquilo do Casón estaba escrita en grande a palabra ?inxustiza?. Aínda a vida trouxo de novo ensinanzas en forma de máximas en certas conversacións de cociña con el. Unha vez máis exercía de mestre da vida.
O falecemento do meu avó fíxome reflexionar sobre as oportunidades que desaproveitara para afondar en todo canto me contara miña nai e mesmo para chegar a sabelo contado coas súas propias palabras. Reformulei vellas preguntas e fun facendo novas, e con cada resposta que recibía, meu avó continuaba a me ensinar, e canto máis aprendía máis abría os ollos ante o mundo. Para min sempre foi, é e será un exemplo capital.
Casimiro Val Guisado é só un dos nomes dos 23 traballadores despedidos inxustamente despois de defenderen unha serie de dereitos laborais; só un dos maridos, pais, fillos ou irmáns das familias trilladas polas decisións do goberno estatal; quizais só un home, quizais só un díxito, mais moito máis que iso: un dos 23 fachos que os ventos do tempo non deben apagar.
Celso Emilio
Gustaríame rematar esta intervención dun xeito similar a como el fixo na manifestación celebrada o 1 de maio de 1988 en Burela: cun poema. En concreto cuns versos de Celso Emilio Ferreiro que teñen para min un significado moi especial:
«Non falo pra os soberbios,
non falo pra os ruís e poderosos,
non falo pra os finchados,
non falo pra os valeiros,
non falo pra os estúpidos,
que falo pra os que agoantan rexamente
mentiras e inxusticias de cotío;
pra os que súan e choran
un pranto cotidián de volvoretas,
de lume e vento sobre os ollos núos.
Eu non podo arredar as miñas verbas
de tódolos que sofren neste mundo»
Moitas grazas.
Carta de Diego Cabarcos Val lida onte, no acto de Burela, polo seu irmán Víctor.
En todo aquilo do «Casón» estaba escrita en grande a palabra «inxustiza»