Cando comezou traballar o mar, na ría non había unha maldita batea. Dialogante e reflexivo, a Moncho, verdadeiro filósofo carrilexo, venlle o alcume que nin pintado
23 oct 2010 . Actualizado a las 02:00 h.«Xa antes de ir ao servizo marchaba co meu pai a Sálvora, a San Vicente, Ons, Aguiño, en barcos de vela latina e dependiamos do vento; se non había aire tiñas que vogar de volta 14 millas cun bote cheo de mexillón; se viña norte tiñas que buscar abrigo e na casa non podían saber nada ata que chegabas, sen salvavidas, sen traxe de auga, sen teléfono, sen estradas, sen autocares... ¿Que mundo era aquel e que mundo é este, que colles un cachiño de ferro e poste en contacto con medio mundo? ¿Como sería o do meu avó e o do meu bisavó?». Ramón Abelenda faise moitas preguntas, e a todas intenta procurarlles resposta. Chámanlle Pasensias, Paciencias ou Pasiensias, asegún o acento de cada quen. O alcume deullo o seu padriño, co que tamén traballaba: «O padriño tamén se chamaba Moncho e eu andaba con el ao mar no barco de Conservas Baltar; nas manobras hai algunhas que tes que facer rapidiño e eu era moi tranquilo, moi lento. ''Móvete, carallo, máis rápido, móvete, Pasensias, móvete'', dicía el, así empezou e así quedou».
Nisto da paciencia, Moncho ten claro que facía falta outra tanta. «Paciencia Deus nos dese moita para non ser tan rápidos, tan lanzados, máis moderadiños, darlle tempo as cousas, hai que ser tolerante e dialogar ata última hora, home». Porque o ser humano, razoa Pasensias, ten tres defectos: «Envexa, egoísmo e agresividade, somos calumniadores, malos, somos unha raza cativa». El, pola súa banda, confésase un tipo «un pouco pasota, moi tranquilo, sen medo a nada». Coidado, que o medo dá para matinar outro rato: «E dirás ti, ¿non lle tes medo a Deus? Eu pódocho ter a ti, que me podes dar un pau ou roubar a carteira, pero ¿como lle vou ter medo a Deus se non o podo ver, tocar, nin aquelar? Todo ser humano ten medo, nace con el, os cavernícolas xa tiñan un ollo aquí e outro atrás, por se viña o león, aquilo era unha constante vixilancia, e mira como escapa tamén a gacela. O medo forma parte da vida, pero vaiamos ao que vemos, tocamos e aquelamos. E o que queira ir ao ceo que vaia, que hai bos foguetes hoxe».
Mexillóns por riba dos valos
O conto de Moncho Pasensias comezou hai 82 anos en Carril. Con once primaveras tivo que deixar a escola para ir ao mar, como o seu pai e o seu avó. Daquela era todo moi distinto. Nos parques de cultivo traballábase ameixa fina, a propia, que había e a montes, e mexillón que os carrilexos sementaban por riba dos valos de pedra, porque as bateas non estaban nin en proxecto. «O mexillón ía para as fábricas, para as conservas, pero ollo porque había que cocelo nas casas, lavalo e escunchalo nos barcaños, quen os tiña, e secalo ben sequiño, porque se ía mollado pesaba máis e descontábanche cartos». En Madrid, asegura o filósofo carrilexo, os asentadores enchéronse de cartos. «Cando querían dicían que o produto estaba mal, arrojado , chamábanlle, e logo vendíano pola súa conta sen pagarche, ¿quen demo ía entón a Madrid a reclamar se tardabas tres días en chegar?».
Os berberechos collíanse por presadas nos Lombos, pero non tiñan valor comercial. Como tampouco o resto dos mariscos. «As nécoras comíanche os pes pero non lles facías nin caso; ía unha muller cunha cesta chea polas aldeas para que lle desen uns ovos ou un anaco de touzo, e cando llas amosaba a xente botaba a correr coma se fosen alacráns». Había tamén bos cangrexos no río, dos que xa hai moito que non se ven. «Apañabámolos cos medios mundos, cunhas redes, dabas unha rastreada e cargabas o rastro».
Os mellores tempos, os do mar cheo de pesca e vida, pasaron de longo. «Agora desapareceu todo, a ameixa fina morre, para min que porque a auga vén máis quente en setembro; antes collías unha francada e un cesto e dende aquí a Cortegada traías un cesto de chopos, sollas, anguías, de todo Agora veña trasmallos, butróns, redes de canto tipo hai, e moita máis xente, o mar non dá para tanto. Antes os que había na parte da Coruña, dende Aguiño ata Rianxo, eran todos embarcados, non vías mariñeiros no mar; había os xeiteiros de Rianxo pero non se dedicaban ao marisco, os do marisco eramos case todos desta banda». A xente botouse á ría, lóxico, pois co tempo especies ás que no se lles facía nin caso foron gañando valor no mercado. Moncho sostén que o fenómeno comezou e estendeuse dende Carril: «O marisco forte estaba aquí, e dende aquí foi, dende este porto pequeniño, todo para a importación, a Madrid, a Levante, a Estremadura. Logo empezaron noutros sitios, como en Cambados, pero o forte foi isto».
A mili e o parlamentiño
O día vai pasando entre parrafeadas. Moncho ten costume de se reunir no parlamentiño carrilexo. Son moitos anos, pero a saúde non falla. Tampouco a memoria. Por exemplo, do servizo militar que fixo en San Fernando, en Cádiz, entre o 46 e o 48. «Pasei máis fame ca un mestre de escola, alí andaban os vellos pinchando cabichas para logo lear o tabaco e vendelo; morriamos coa sede, había un tipo cunha garrafa e tiñas que lle dar un patacón de cobre se querías un vaso». Vai marchando o día e o Pasensias segue a matinar: ¿Que pasaría cos Lombos, como cambiarían tanto? Como o que sucedeu coas ostras». Son misterios que piden máis tempo aínda para pensar, aquí, en Carril.